Baudelaire correspondentie Brussel, België. Aan Michel lévy,15 februari 1865
Charles Baudelaire
Brussel, België. Aan Michel Lévy
AAN MICHEL LÉVY
Brussel, 15 februari 1865.
Beste Michel,
Ik ben geen boekhandelaar, en ik denk dat u geen enkel vertrouwen heeft in mijn ideeën.
En toch zou het kunnen dat mijn idee heel goed is.
Sinds ik hier zit, al negen maanden, heb ik nog nooit met mijnheer Mijnheer Lacroix gesproken, ik heb hem nog nooit gegroet, vanwege de hekel die ik instinctmatig al aan hem had! 1
Ik sprak een keer met Verboeckhoven, en ik opperde het idee, omdat hij het met me over schrijvers had die wel eens vertaald konden worden, om een nieuwe vertaling te publiceren van Melmoth le Voyageur 2, een vergeten werk, het wetboek van de Romantiek, bewonderd door Balzac en Victor Hugo. 3
En op het gebied van de Romantiek, daar heb ik wel verstand van.
Ik hoor dat deze heren onlangs deze vertaling hebben opgedragen aan mejuffrouw Judith.
Wat een slachting van een meesterwerk! Ik weet hoe die heren hun vertalingen laten maken, - voor 25 frank per vel, - door mensen die de taal helemaal niet goed beheersen.
Ik heb L'Histoire de la guerre de Crimée in mijn handen gehad, van Kinglake, (en dit draagt niet de naam van Lacroix draagt, omdat hij immers een boekhandelsbrevet in Parijs heeft, en dat zou riskant zijn), en ik vermoedde de misinterpretaties al zonder dat ik de Engelse tekst erbij had.
Een echte en spirituele vertaling laten maken van de Melmoth van Mathurin kan een hele goede zaak zijn, en het is zeker dat men daar geen geld aan verliest.
Daarbij valt er ook wel enige eer aan te behalen.
U zou met uw talrijke relaties zeker een goed opgeleide schrijver kunnen vinden die een goede en letterlijke vertaling voor u kan maken voor een eerlijke en bescheiden prijs, maar die wel hoger is dan wat Lacroix betaalt aan zijn arbeiders.
Uw vertaler moet dan snel te werk gaan, zodat de operatie van Lacroix wordt afgeslacht.
Het spreekt vanzelf dat het hier helemaal niet om mij gaat. Ik heb veel tijd besteed aan Edgar Poe, want hij lijkt een beetje op mij. Ik ben geen vertaler.
Of bent u misschien bevriend met mejuffrouw Judith? Dan is mijn idee geen stuiver waard.
Ik vind het Belgische procedé een beetje teveel onbeleefd, en ik vond het nodig om u te wijzen op een list, waar misschien een goede en edele affaire in zit.
- Publiceer les Histoires grotesques et sérieuses zo laat mogelijk; ik zit zonder geld en ik ben er zeer gebaat bij om het onderste uit de kan te halen.
Zoals u ziet, ben ik een goede hater, volgens de uitdrukking van Byron 4
- daarbij denk ik overigens dat ik door mijn woede een goed boek over België heb kunnen schrijven.
Heeft u het schandalige artikel gelezen van Éraste tegen Henri Heine en de satanische dichters?
Ik ben bezig daar een antwoord op te schrijven. 5
Uw toegewijde,
Ch. Baudelaire.
Bedank me dan maar in gedachten, uit intentie, want u schrijft me toch nooit.
Michel Lévy
Michel Lévy werd
geboren op 20 december 1821.
Met zijn broers Calmann en Nathan richtte hij in 1836 een van de grootste uitgeverijen op, onder de handelsnaam Gebroeders Michel Lévy. Nathan zou zich later terugtrekken uit het bedrijf.
Na de dood van Michel (Parijs, 4 mei 1875) werd de naam veranderd in Calmann Lévy.
In 1846 werd aangekondigd dat de werken Les lesbiennes en in 1848 Les Limbes (dit waren de eerste titels van Les Fleurs du Mal) zouden verschijnen bij Lévy.
De Gebroeders Lévy waren al eigenaar van de vertalingen van Edgar Poe sinds 1 november 1863 nadat Baudelaire er afstand van deed, waaruit hun zakelijk inzicht bleek.
Op 4 december 1867 kregen zij het recht van publicatie van het gehele oeuvre van Baudelaire voor de prijs van FF 1750.
Het zogeheten complete werk verscheen onder hun naam, in zeven delen (waarvan drie delen de vertalingen van Edgar Poe waren), van 1868 tot 1870. Zij werden pas in 1917 publiek domein.
Léon Spilliaert (1881-1946) Zelfportret met boeken, 1907 Pastel.
Noten:
1 In feite had Baudelaire tevergeefs geprobeerd Lacroix te ontmoeten
en hij had hem zes uitnodigingen gestuurd voor
zijn lezingen waar de uitgever niet naartoe was gegaan.
Zie de brieven aan Mme Aupick van 11 en 16 juni 1864.
2 Melmuth the Wanderer, geschreven door de predikant C.R.
Maturin, was in 1820 in Edinburgh
verschenen en is twee maal in het Frans vertaald het jaar daarna.
Baudelaire had het plan om Bertram te gaan vertalen, ook van Maturin.
Wellicht had hij Lacroix gesuggereerd om een nieuwe vertaling te publiceren?
Hoe dan ook, hij hoorde van Manet die hem een brief
schreef op 14 februari dat Lacroix de vertaling van Melmoth had
opgedragen aan mejuffrouw Judith, van het Théâtre-Français.
Uiteindelijk was niet zij maar Maria de Fos degene die de vertaling uitvoerde,
een schrijfster van saaie romans (Ma tante Azurine, Miss Coco, Yeyette la tricheuse).
Haar vertaling verscheen bij Lacroix en Verboeckhoven in 1867.
3 De bewondering van Balzac was gemarkeerd vanaf Le Centenaire,
ou les deux Béringheld (1822) tot Melmoth réconcilié (1835.)
De bewondering van Hugo was minder zichtbaar kan gehaald worden uit Han d'Islande.
Delacroix heeft een Melmoth ou Intérieur d'un couvent de dominicains à Madrid,
ook bekend met de titel l'Amende honorable, schilderij dat tentoongesteld werd in de Salon van 1834.
4 Deze uitdrukking is niet van Byron, maar van de fameuze Dr. Johnson "I like (of: love) a good hater".
5 Éraste = Jules Janin. Zijn artikel was net verschenen in L'Indépendance Belge van 12 februari.
Baudelaire bereidde twee manieren van antwoord voor, in de vorm van een brief aan
Jules Janin, die in de Oeuvres staan van dezelfde collectie.
Het is normaal dat Baudelaire zijn verontwaardiging uitspreekt tegen Michel Lévy:
hij is de uitgever van de werken van Heine,
in dezelfde collectie waarin hij het werk van Nerval publiceerde en waarin hij ook nog voor
drie stuivers het werk van Baudelaire postuum publiceerde.
